Chữa bệnh, nên làm cho tà có đường rút lui

Câu này nêu một nguyên tắc trọng yếu trong điều trị, đủ cho đời sau suy ngẫm

"Chữa bệnh tấn công tà khí, nên khiến cho tà khí có lối thoát ra ngoài, đóng cửa giữ giặc là điều tối kỵ của y gia"

Ngô Hựu Khả có bàn: “Hoàng liên tính lạnh mà không tiết, chỉ có thể chế nhiệt chứ không tiết thực. Nếu bên trong có thực tà thì phải dựa vào Đại hoàng mới tiết được. Nếu chỉ dùng Hoàng liên để thanh thì trái lại nhiệt tà bám trụ, ẩn náu bên trong càng sâu, điều trị tấn công càng khó“.

Thu Học Hải cũng nêu thí dụ là “có người bị bệnh Đàm ẩm uống Phụ tử lâu ngày biến thành thũng mu bàn chân, đó là vì không dùng các thứ khổ giáng đạm thấm như Phục linh, Trư linh để khỏi thông tà khí, mà chỉ chuyên ích phần Dương, Dương khí quá vượng càng xô đẩy đàm thuỷ tứ phía, tức là cái lỗi “bổ mà không tiết vậy”.

Qua những thí dụ trên có thể hiểu rõ vấn đề, tóm lại là “nên hạ cho nó ra, mà không tiết thì không hạ được. Nên tống cho nó ra ngoài, mà không tán thì không đẩy được ra ngoài“. Chữa bệnh nên xét xu thế của bệnh, nhân xu thế mà khơi thông, biểu chứng thì dùng phép thấu đạt, bệnh thủy khí thì dùng phép thấm lợi, âm dương lý thực thì nên công hạ, đều là những phương pháp làm cho tà khí có đường rút lui.

(Danh y danh ngôn tinh hoa)